Trầm cảm sau sinh là gì? Nguyên nhân dấu hiệu và cách ngăn ngừa

Trầm cảm sau sinh là một vấn đề sức khỏe tâm thần phổ biến ảnh hưởng đến phụ nữ sau khi sinh con. Nó có thể gây ra một loạt các triệu chứng, từ nhẹ đến nặng, ảnh hưởng đến khả năng cảm nhận, suy nghĩ và hành động của người mẹ. Cùng Bác sĩ sinh lý tìm hiểu trầm cảm sau sinh là gì, nguyên nhân và triệu chứng của căn bệnh này trong bài viết dưới đây. 

Trầm cảm sau sinh là gì?

Trầm cảm sau sinh (PPD) là tình trạng phụ nữ trải qua những thay đổi về cảm xúc, thể chất và hành vi sau khi sinh con. Họ thường có những suy nghĩ tiêu cực, mệt mỏi, dễ cáu gắt, buồn chán trong cuộc sống.

Chứng rối loạn này phổ biến ở bất kỳ bà mẹ nào, nhưng phổ biến nhất ở phụ nữ sinh con lần đầu và thường xảy ra trong năm đầu tiên của cuộc đời.

Theo nhiều thống kê, có khoảng 10-20% phụ nữ sau khi sinh sẽ rơi vào tình trạng rối loạn tâm lý, trầm cảm. Trong số này, 15% trường hợp có biểu hiện trầm cảm trong 3 tháng đầu sau sinh và 15-25% trong năm đầu sau sinh.

Tin tốt là trầm cảm sau sinh có thể điều trị được bằng thuốc và tâm lý trị liệu. Trầm cảm có thể chia thành nhẹ, trung bình và nặng và có thể tự khỏi.

Nhưng cũng có nhiều trường hợp nghiêm trọng không được điều trị kịp thời khiến người mẹ mất kiểm soát cảm xúc. Thậm chí, xuất hiện hành vi tự hủy hoại bản thân, tệ hơn là chọn cách kết liễu mạng sống của cả mẹ và con.

Nguyên nhân của bệnh trầm cảm sau sinh là gì?

Hiện nay vẫn chưa thể kết luận nguyên nhân chính nào dẫn đến chứng trầm cảm sau sinh ở phụ nữ. Bởi đây là dấu hiệu tâm lý, ở mỗi người sẽ do nguyên nhân khác nhau và có những người bị, có người không. Triệu chứng này là sự kết hợp nhiều yếu tố, từ tinh thần, thể chất, tâm lý gây nên.

Thay đổi nồng độ hormone trong cơ thể

Nồng độ estrogen và progesterone – hai hormone sinh sản của phụ nữ – tăng gấp 10 lần trong giai đoạn mang thai. Sau đó chúng giảm mạnh sau sinh. Chỉ 3 ngày sau khi sinh, nồng độ của các hormone này đã quay về mức như trước khi mang thai.

Cùng với những thay đổi về hormone, những thay đổi về xã hội và tâm lý liên quan tới việc có con làm tăng nguy cơ bệnh. Từ đó gây nên chứng trầm cảm sau sinh.

Trong những giờ đầu sau sinh, nồng độ estrogen và progesterone trong cơ thể giảm mạnh đột ngột, từ đó có thể kéo theo trạng thái trầm cảm. Điều này tương tự như việc căng thẳng và thay đổi tâm trạng do nồng độ hormone thay đổi nhẹ trước mỗi chu kỳ kinh nguyệt.

Có bệnh sử bị trầm cảm

Những phụ nữ mắc chứng trầm cảm trước, trong hoặc sau khi mang thai, hay những người đang điều trị trầm cảm có nguy cơ mắc chứng trầm cảm sau sinh cao hơn so với người bình thường.

Yếu tố cảm xúc

Mang thai không theo kế hoạch hay mang thai ngoài ý muốn có thể làm ảnh hưởng đến cảm xúc của người mẹ trong thai kỳ. Ngay cả khi mang thai đúng theo kế hoạch, một số mẹ bầu vẫn cần một khoảng thời gian dài để thích nghi với việc sẽ có em bé.

Ngoài ra, khi bé có vấn đề về sức khỏe hoặc phải điều trị dài ngày trong bệnh viện, người mẹ có thể trải qua những cảm xúc như buồn, giận, có lỗi. Đây là những cảm xúc làm ảnh hưởng đến tự tin và gây áp lực lên người mẹ.

Mệt mỏi

Đây cũng là dấu hiệu để biết được thế nào là trầm cảm sau sinh, rất nhiều phụ nữ cảm thấy vô cùng mệt mỏi sau khi sinh, họ phải mất hàng tuần trời để sức khỏe và năng lượng hồi phục trở lại. Ở những sản phụ sinh con theo phương pháp mổ lấy thai, thời gian hồi phục có thể còn dài hơn.

Yếu tố đời sống

Thiếu sự giúp đỡ của người thân. Trải qua sự kiện căng thẳng như có người thân vừa qua đời, người thân trong gia đình mắc bệnh, thay đổi nơi ở, cũng là yếu tố làm tăng nguy cơ trầm cảm sau sinh.

Các nguyên nhân khác

Một số nguyên nhân khác có thể kể đến như:

• Số tuổi khi mang thai (tuổi càng nhỏ tỷ lệ trầm cảm càng cao);
• Mâu thuẫn với người thân và gia đình về việc mang thai;
• Tiền sử gia đình có người đã từng bị rối loạn tâm thần;
• Trải qua một sự kiện căng thẳng, chẳng hạn như mất việc làm hoặc khủng hoảng sức khỏe;
• Những đứa trẻ sinh ra yếu ớt, dễ ốm đau, dị dạng, sức khỏe gặp nhiều vấn đề;
• Phụ nữ sinh đôi, sinh ba hoặc nhiều hơn một con;
• Sống một mình, hạn chế được nhận sự hỗ trợ;
• Mâu thuẫn vợ chồng sau khi sinh con, bạo lực gia đình;
• Thiếu ngủ và công việc quá tải do thức khuya chăm con;
• Lo lắng và nghi ngờ về khả năng nuôi con của mình;
• Những lo lắng về ngoại hình, tăng cân mất kiểm soát hay sụt cân sau sinh,…

Dấu hiệu của bệnh trầm cảm

Bạn đã biết trầm cảm sau sinh là gì? Vậy dấu hiệu của bệnh này là gì? Việc nhận ra nhanh chóng căn bệnh khi biết những dấu hiệu trầm cảm sau sinh sẽ giúp cho chị em có thể tìm được các biện pháp ngăn chặn bệnh tránh tình trạng trở nặng.

Phụ nữ có các biểu hiện sau, cần nghĩ ngay đến trầm cảm sau sinh:

• Tâm trạng cảm thấy buồn, thậm chí không biết lý do vì sao buồn, vô vọng, trống rỗng, hay thấy quá tải về mọi thứ xung quanh.
• Khóc thường xuyên, khóc nhiều hơn bình thường, thậm chí không biết lý do vì sao lại khóc.
• Luôn cảm thấy lo sợ, sợ hãi.
• Buồn phiền, cáu kỉnh, bồn chồn.
• Rơi vào trạng thái mất ngủ, không thể yên tâm ngủ say, hoặc ngủ quá nhiều.
• Khó khăn khi tập trung, mất tập trung, khó đưa ra các quyết định.
• Giận dữ, mất kiểm soát.
• Không quan tâm đến bản thân, thấy không còn các sở thích như ngày xưa.
• Đau đớn về cả thể chất và tinh thần, nhức đầu, đau dạ dày, đau cơ, mệt mỏi.
• Ăn quá ít, không muốn ăn, có trường hợp lại ăn rất nhiều.
• Ngại tiếp xúc với người khác, xa lánh người thân, bạn bè, thậm chí không muốn gần gũi với con.
• Không tin tưởng khả năng có thể che chở, bảo vệ và nuôi dưỡng cho con.
• Xuất hiện các ý nghĩ làm hại bản thân và con.

Đối tượng dễ có nguy cơ mắc trầm cảm sau khi sinh

• Thiếu sự sẽ chia, đồng cảm của những người xung quanh, đặc biệt là người chồng.

• Người từng mắc bệnh trầm cảm sẽ có nguy cơ lặp lại đến 50%. Đối với người từng mắc trầm cảm ngoài thai kì, có nguy cơ lặp lại bệnh đến 25%. Khi đang mang thai, người bệnh ngưng dùng thuốc sẽ mắc trầm cảm 68%, nếu dùng lại thì bị trầm cảm 25%.
• Từng bị căng thẳng trước khi mang thai như hiếm muộn, thất nghiệp, bệnh tật,…
• Có mâu thuẫn trong gia đình
• Có thai ngoài ý muốn
• Thai kỳ bị biến chứng: sảy thai, thai chết lưu.

Các dạng trầm cảm sau sinh cần biết

Có 3 dạng thay đổi tâm trạng mà người phụ nữ có thể gặp sau sinh:

Hội chứng “baby blues”

Xảy ra ở hầu hết phụ nữ trong những ngày sau sinh và được coi là bình thường.

Một bà mẹ mới sinh con có thay đổi tâm trạng đột ngột như có lúc cảm thấy rất vui sau đó lại cảm thấy rất buồn. Cô ta có thể khóc không vì lý do gì và cảm thấy mất kiên nhẫn, nóng nảy, lo lắng, cô độc và buồn bã.

Hội chứng Baby blues có thể kéo dài chỉ vài giờ hoặc 1-2 tuần sau sinh và không cần phải điều trị bởi các chuyên gia chăm sóc sức khỏe. Thông thường việc tham gia vào một nhóm hỗ trợ của các bà mẹ mới sinh con hoặc chia sẻ với các bà mẹ khác sẽ giải quyết được tình trạng này.

Trầm cảm sau sinh (PPD)

Đây là triệu chứng chủ yếu của trầm cảm sau sinh mà các mẹ thường gặp khi tìm hiểu về thế nào là trầm cảm sau sinh? PPD có thể xảy ra sau vài ngày hoặc thậm chí vài tháng sau sinh.

PPD có thể xảy ra sau khi sinh bất kể đứa con nào mà không phải chỉ với đứa con đầu tiên. Bà mẹ có thể có các cảm giác tương tự như hội chứng Baby blues – buồn chán, thất vọng, lo lắng, nóng nảy. Nhưng cô nàng sẽ cảm thấy các triệu chứng này trầm trọng hơn rất nhiều so với hội chứng baby blues.

PPD thường khiến bà mẹ không làm được những việc cần làm hàng ngày. Và khi các chức năng bị ảnh hưởng, người mẹ cần sự tư vấn của bác sĩ sản khoa hoặc bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu.

Nếu không được điều trị các triệu chứng có thể nặng hơn. Và PPD mặc dù là một tình trạng nặng nề nhưng hoàn toàn có thể điều trị được bằng thuốc và tư vấn trị liệu.

Rối loạn tâm thần sau sinh

Đây là một bệnh lý tâm thần rất nặng nề có thể ảnh hưởng tới các bà mẹ mới sinh con. Bệnh này có thể xảy ra rất nhanh, thường trong vòng 3 tháng đầu sau sinh.

Người mẹ có thể gặp phải tình trạng mất liên lạc với thực tế như:

• Bị ảo giác thính giác (nghe thấy những điều không thực sự xảy ra, giống như có người nói chuyện).
• Ảo tưởng (tin tưởng mạnh mẽ vào những thứ không thực sự hợp lý).
• Ảo giác nhìn (nhìn thấy thứ không có thật) ít gặp hơn. Các triệu chứng khác như mất ngủ, cảm thấy bị kích động và giận dữ, bồn chồn và có những hành vi và cảm giác lạ.

Những phụ nữ mắc rối loạn tâm thần sau sinh cần phải được điều trị ngay lập tức và phần lớn cần điều trị bằng thuốc. Đôi khi cần phải điều trị nội trú bởi vị họ có nguy cơ làm tổn thương tới mình hoặc người khác.

Trầm cảm sau sinh có nguy hiểm không?

Trầm cảm sau sinh là triệu chứng bệnh rất nguy hiểm đối ảnh hưởng rất lớn đối với phụ nữ và những người xung quanh.

Đối với người mẹ

• Khi xảy ra việc trầm cảm, bản thân người bệnh sẽ cảm thấy vô cùng mệt mỏi, kiệt quệ cả về thể chất lẫn tinh thần.
• Với những triệu chứng nặng, có thể sẽ xuất hiện chứng hoang tưởng gây ra nhiều hành vi nguy hiểm cho bản thân và cả đứa con.

Đã có rất nhiều trường hợp, phụ nữ bị trầm cảm sau khi sinh khiến gia đình tan vỡ. Người mẹ mệt mỏi đến mức tự tử và gây hại đến chính con của mình.

Vì vậy, mọi người không thể coi thường chứng bệnh này. Hãy bên cạnh chăm sóc và động viên chia sẽ cùng người bệnh để họ nhanh chóng vượt qua được chứng tâm lý này.

Đối với người con có mẹ bị mắc trầm cảm

Con cái của những bà mẹ bị trầm cảm có nhiều khả năng không phát triển được cảm xúc và hành vi:

• Chậm phát triển lời nói và vận động;
• Kỹ năng giao tiếp hạn chế;
• Có thể có nhiều hành vi bất thường hoặc cáu kỉnh hơn những đứa trẻ bình thường;
• Trẻ dễ căng thẳng, khó thích nghi với môi trường, khó hòa nhập xã hội,…

Đới với gia đình, những người thân xung quanh

Những người sống với người bị trầm cảm sau sinh có nguy cơ mắc bệnh trầm cảm cao hơn. Đó có thể là chồng, hay bố mẹ, anh chị em ở cùng phòng,… Khi áp lực gia đình cứ kéo dài, tâm lý và sức khỏe của mỗi thành viên sẽ bị ảnh hưởng.

Trầm cảm sau sinh nên làm gì?

Mẹ bỉm có thể vượt qua được giai đoạn trầm cảm sau sinh nếu nhận biết được bản thân có các dấu hiệu trên. Mẹ bỉm có thể tham khảo một số cách như:

• Gặp ngay các chuyên gia tâm lý để được hỗ trợ tư vấn, nhìn nhận các vấn đề, tìm hiểu nguyên nhân để đưa ra các giải pháp hiệu quả giúp chị em nhanh chóng vượt qua.
• Báo tình trạng cho bác sĩ về các triệu chứng để có thể chẩn đoán chính xác hơn về bệnh. Thông thường, mẹ bỉm sẽ được kê thuốc an thần hoặc thuốc chống trầm cảm. Việc dùng những loại thuốc này cần được chỉ định theo toa của bác sĩ, do đó không nên tự ý uống khi chưa được kê đơn.
• Nhờ sự giúp đỡ từ người thân, bạn bè để chia sẻ cảm xúc, giải tỏa tâm trạng trở nên tốt hơn.
• Quan trọng nhất là tự bản thân người mẹ cần tin tưởng và kiên nhẫn để cải thiện tình trạng này. Mệt mỏi, đau nhức là tình trạng bình thường mà các phụ sản sẽ trải qua sau khi sinh đẻ. Hãy lắng nghe cơ thể và luôn để tâm trí được thư giãn.

Bài viết khác: Phụ nữ sau sinh cần kiêng những gì để tốt cho sức khỏe và lợi sữa?

Cách ngăn ngừa trầm cảm sau sinh hiệu quả

Phòng bệnh hơn chữa bệnh, đừng để khi xuất hiện những dấu hiệu trầm cảm mới bắt đầu tìm hiểu trầm cảm sau sinh là gì. Dưới đây là những cách tốt nhất để ngăn ngừa bệnh trầm cảm cho phụ nữ sau sinh.

Tham gia các lớp học tiền sản cho vợ và chồng

Khóa học tiền sản là những bài học rất cần thiết đối với mọi bà bầu đặc biệt là những người lần đầu làm mẹ. Những khóa học này nhằm trang bị kiến thức tổng quát cho phụ nữ như:

• Cách giữ gìn sức khỏe khi mang thai.
• Cần chuẩn bị những gì khi sinh nở.
• Hành trình vượt cạn ra sao.
• Cách chăm sóc bé sơ sinh như thế nào.
• …

Hơn nữa, người hướng dẫn cũng sẽ chỉ ra cho bạn các dấu hiệu để phát hiện chứng trầm cảm sau sinh ở giai đoạn đầu. Vì thế, lớp học này cũng rất cần có sự tham gia của cả những ông chồng. Nó sẽ giúp người chồng sẵn sàng trước nhiều tình huống cần phải hỗ trợ và giúp đỡ vợ trong giai đoạn khó khăn này.

Điều quan trọng nhất đối với mỗi bà bầu đó là rèn luyện tâm lý vững vàng trước khi chuyển dạ và đối mặt với các vấn đề sau sinh. Không nên có tâm lý trốn tránh, lo sợ.

Hãy bình tâm và suy nghĩ rằng đây là điều bình thường mà bà mẹ nào cũng sẽ trải qua. Luôn tin tưởng vào chính mình cũng như chồng của bạn.

Bổ sung dinh dưỡng và có lối sống lành mạnh

Bổ sung dinh dưỡng và có lối sống lành cũng là một cách ngăn ngừa chứng trầm cảm sau khi sinh hiệu quả. Các vấn đề về sức khỏe và thể chất yếu đuối cũng tiềm ẩn nguy cơ về trầm cảm sau sinh ở phụ nữ.

Sự thay đổi hormone nội tiết sau giai đoạn sinh nở có thể khiến cho cơ thể của sản phụ mệt mỏi hơn, dễ tổn thương về thần kinh và tâm lý.

Theo đó, các bà bầu nên bổ sung thêm những thực phẩm tốt cho mẹ sau sinh đa dạng giàu chất đạm (trong các loại thịt và ngũ cốc), nhóm Vitamin và khoáng chất (Vitamin B6, B12 và axit folic), uống nhiều nước và ăn nhiều chất xơ, tránh những đồ uống gây kích thích.

Chia sẻ công việc

Sinh con đã khó, chăm con còn cực khổ hơn nhiều, vô vàng những việc không tên khiến phụ nữ thực sự căng thẳng và stress. Nhiều bà mẹ trẻ cảm thấy vô cùng áp lực trước việc chăm sóc con nhỏ, gia đình, nhà cửa.

Đôi khi vì cố gắng gồng gánh để tự thân làm tất cả khiến họ không còn thời gian nghỉ ngơi và dành riêng cho mình. Vì vậy hãy biết chia sẻ công việc để tránh bị áp lực và gây nên chứng trầm cảm sau sinh.

Các chị em nên cố gắng mở lòng với người thân và bạn bè xung quanh. Nếu thắc mắc về việc chăm sóc con hãy tham khảo ý kiến của mẹ chồng, mẹ đẻ hay chính những người bạn thân của mình để tìm được tiếng nói chung.

Xem thêm: Cách trị mất ngủ cho phụ nữ sau sinh hiệu quả nhanh nhất

Khám sức khỏe tổng quát và sàng lọc trước sinh

Theo ý kiến của các chuyên gia y tế, nhằm hạn chế tối thiểu nguy cơ trầm cảm sau khi sinh thì mẹ bầu nên khám sức khỏe tổng quát định kỳ. Thực hiện các bài kiểm tra đánh giá và sàng lọc trước sinh để phát hiện những dấu hiệu bất thường có thể báo trước về chứng trầm cảm ở giai đoạn còn sớm.

Ngoài ra, một trong những bí quyết phòng ngừa trầm cảm sau sinh đó là việc trò chuyện với con. Tâm sự với con ngay từ khi còn trong bụng không chỉ giúp cho tình cảm gắn bó hơn mà còn làm cho bạn cảm thấy thư giãn.

Trên đây là những giải đáp thắc mắc về vấn đề trầm cảm sau sinh là gì. Hy vọng sẽ giúp chị em phụ nữ hiểu rõ phần nào về chứng bệnh này để có những biện pháp kịp thời và cụ thể ngăn chặn, đồng thời nếu phát hiện các triệu chứng trầm cảm chị em cần đến bác sĩ để các những giải pháp và lời khuyên để vượt qua căn bệnh trầm cảm này.